Mówi się, że Lwów to najbardziej polskie miasto z polskich miast, że Polska zaczyna się Kamieńcu Podolskim. Jak dziś, ponad 70 lat po utraceniu przez Polskę „Kresów” wyglądają i funkcjonują dawne, tętniące życiem, polskie miasta?
Wilno
Wilno przez wieki znajdowało się na terenach Rzeczypospolitej i do dzisiaj pozostają tam serca wielu Polaków. Dzisiaj jednak Wilno jest stolicą Litwy, mieszczą się w nim siedziby centralnych organów państwa, a także najważniejsze instytucje państwowe. Wilno jest jednym z najpiękniejszych miejsc wschodniej Europy. Można w nim znaleźć wyjątkowe zabytki, we wszystkich historycznych stylach architektonicznych. Dla Polski i Polaków ze względu na historię najważniejsza oczywiście jest kaplica z Obrazem Matki Boskiej Ostrobramskiej. W okresie zaborów w Bramie Ostrobramskiej miały przecież miejsce patriotyczne manifestacje, szczególnie w czasach powstania styczniowego. Kult Matki Boskiej Ostrobramskiej stał się wówczas częścią polskiego ruchu niepodległościowego, wymierzonego przeciw rosyjskiemu zaborcy.
Grodno
Grodno to miasto obwodowe leżące na terenach dzisiejszej Białorusi, położone nad Niemnem. Polacy nadal stanowią w nim około 25% populacji. W czasie panowania dynastii Jagiellonów Grodno stało się jednym z miast rezydencjalnych, to właśnie w Grodnie zmarł św. Kazimierz – patron Polski i Litwy oraz król Stefan Batory. Do dzisiaj Grodno przypomina swoją architekturą polskie miasta, które można spotkać na wschodzie Rzeczypospolitej.
Łuck
Łuck to jedno z najstarszych miast położonych, na tak tragicznym dla polskiej historii terenie jakim jest Wołyń. Pierwsze wzmianki o tym mieście pochodzą z początku X w. Łuck leży nad rzekami Styr i Głuszec, w zachodniej części dzisiejszej Ukrainy. W 1795 r. przyłączony został do Rosji, a do Polski powrócił dopiero po odzyskaniu niepodległości w 1919 r. Miasto ponownie zostało utracone po II wojnie światowej. Na jego terenie ścierały się różne kultury, a ich obecność odzwierciedla bogata architektura starówki.
Stanisławów
Stanisławów to dawna rezydencja polskiej magnaterii, a w okresie międzywojennym stolica województwa. Przed wybuchem II wojny światowej w mieście mieszkali Polacy, Ukraińcy, Żydzi i Ormianie, działały również świątynie wszystkich wyznań – synagogi, kościoły katolickie, cerkwie greckokatolickie oraz obrządku ormiańskiego. W 1962 roku podczas świętowania 300-lecia miasta, zmieniono jego nazwę ze Stanisławów na Iwano-Frankowsk – na cześć ukraińskiego pisarza i poety Iwana Franki. Mimo zmiany nazwy ślady polskości w Stanisławowie widać nadal w zabytkach kolegiacie mieszczącej galerię obrazów, dawnych kościołach katolickich, użytkowanych dziś przez wspólnoty greckokatolickie, kolegium oraz pałacu Potockich.
Brześć nad Bugiem
Dzisiaj Brześć to liczące 331 tysięcy mieszkańców miasto na Białorusi. Jednak dawniej było to miasto królewskie Wielkiego Księstwa Litewskiego i I Rzeczypospolitej, a w latach 20. XX wieku stolica województwa poleskiego. Po II wojnie światowej niestety wszedł w skład ZSRR. W mieście nadal jednak można znaleźć modernistyczne budowle z okresu II Rzeczypospolitej.
Tarnopol
Tarnopol będący dawniej polskim miastem dzisiaj leży na terenie Ukrainy i liczy około 240 tysięcy mieszkańców, przy czym około 1,5 tysiąca mieszkańców miasta uważa się za Polaków. Jest ważnym ośrodkiem przemysłowym i komunikacyjnym, a także centrum naukowym i kulturalnym. Tarnopol ma zasłużone, choć dziś zapomniane miejsce w kulturze naszego kraju. W tym mieście budowano liczne świątynie, które niestety nie przetrwały do naszych czasów, jak na przykład strzelisty, neogotycki kościół zbudowany w 1904 roku, w którym po wojnie zrobiono stołówkę robotniczą, a w 1952 roku wysadzono w powietrze. Zniszczono również XVII-wieczną synagogę, jedną z najokazalszych na Podolu.
Lwów
Dzisiaj Lwów to siódme największe miasto Ukrainy. Do 1945 roku było to jednak jedno z najważniejszych miast II Rzeczypospolitej. Lwów leży na pograniczu Roztocza, Niziny Nadbużańskiej i Wyżyny Podolskiej. Według statystyk na 800 tysięcy mieszkańców około 20-30 tysięcy to Polacy. Lwów to nie tylko piękna starówka, niezliczone zabytki i piękne położenie, ale również bardzo intensywne życie nocne.
O Lwowie często, nawet współcześnie, mówi się, że to najbardziej polskie miasto z polskich miast i nie bez przyczyny porównuje się je do Krakowa. Lwów to miasto wielokulturowe, gdzie przez wieki żyli obok siebie przedstawiciele różnych religii oraz narodowości, mimo to polskość czuje się tutaj na każdym kroku. Lwów został bardzo mocno dotknięty przez wojny, to jedyne miasto obok Warszawy uhonorowane Krzyżem Virtuti Militari. Lwów stał się symbolem niesprawiedliwości, utraty części polskości. Miasto to bowiem obok Krakowa i Warszawy było jednym z najważniejszych ośrodków polskiej nauki, sztuki oraz rozrywki.